Povratna groznica

Povratna groznica je akutna infektivna bolest sa karakterističnim kliničkim tokom i posebnim načinom prenošenja. Nomenklatura nije jedinstvena, pa ovu grupu oboljenja susrećemo pod nazivima: krpeljski rekurens, evropska povratna groznica, povratna groznica, povratni tifus, povratnica, tifus gladi itd. U humanoj medicini važne su dvije vrste borelija: borelije koje uzrokuju povratnu groznicu (npr. Borrelia recurrentis) i borelije koje uzrokuju lajmsku boreliozu (Lyme disease). Povratna groznica je karakterizirana napadajima visoke vrućice, groznice i tresavice koji traju nekoliko dana, nakon čega slijedi afebrilni period. Febrilni i afebrilni period se izmjenjuju nekoliko puta. Postoje dva oblika bolesti, epidemijski i endemijski oblik. Borelije koje prenose uši izazivaju epidemijski, a borelije koje prenose krpelji endemijski oblik infekcije. Rezervoar je čovjek kod epidemijskog oblika, a divlji glodavci kod endemskog oblika.

Prijenos B. burgdorferi sensu lato s krpelja na čovjeka odvija se uštrcavanjem sline krpelja i regurgitacijom crijevnog sadržaja. Borelija prijanja (adherira) na proteoglikan na humanim stanicama preko glikoaminoglikanskog receptora. Nakon toga se zadrži u koži, a može se raširiti po tijelu limfom i krvotokom i možemo je naći u različitim ogranskim sistemima. Borelije su izolirali iz kože, krvi, likvora, sinovijske tekućine i mnogih drugih organa.

Izazvana boreliama (uzročniko oblika koji prenose krpelji je Borrelia duttoni, a uzročnik koji prenose uši Borrelia recurrentis), obilježena je febrilnim napadima koji se samostalno povlače, a zatim ponovo pojavljuju, prenose je uši (epidemije) i krpelji (sporadično). Nakon ugriza krpelja (uši), borelije ulaze u krv i tu se množe, dolazi do febrilne atake. Zatim se stanje smiruje, a borelije nestaju iz krvi, da bi se bolest ponovo pojavila. Uzrok tih remisija je borba između domaćina i parazita. Antitijela uništavaju boreliju, ali ostaju rezistentni oblici koji se ponovo množe i uzrokuju bolest. Borba se nastavlja dok se borelija potpuno ne istrjebi iz organizma. Imunitet je prolazan i kratkotrajan (ostaje nekoliko godina).

Epidemije povratne groznice nastaju za vrijeme ratova, elementarnih nepogoda i u ostalim uvjetima kada se smanjuje higijenski standard.

Klinička slika
Inkubacija traje 3 do 10 dana. Akutna vrućica dostiže 40 do 41°C, traje 5-8 dana, sa obilnim znojenjem, nakon čega slijedi afebrilni period. Nova ataka vrućice se ponovo javlja uz pogoršanje općih simptoma, ali sada traje do 4 dana. Javlja se ikterus, splenomegalija, hepatomegalija. Moguća parenhimatozna degenracija jetre, bubrega i srca. Zbog imunosnog odgovora doma}ina mogu nastati komplikacije kao što su meningitis, artritis i miokarditis, rupture slezene i dr. Febrilni i afebrilni stadiji izmjenjuju se tri do deset puta, sve dok se ne iscrpe sve mogućnosti antigenih varijacija uzročnika, a nakon toga obično dolazi do ozdravljenja. Za vrijeme akutne atake, u perifernoj krvi se nalazi leukocitoza i anemija. Rekonvalescencija je kratka i nastupa brzi oporavak. Krpeljna povratna groznica u pogledu kliničke slike se vrlo malo razlikuje od povratne groznice koju prenose uši. Međutim, atake temperature ovdje kraće traju, obično dva do tri dana, veći broj relapsa, do 10, a afebrilni intervali su znatno duži.

Dijagnoza
Dijagnoza B. burgdorferi obično se postavlja na temelju tipične kožne lezije uz anamnestički podatak o ugrizu krpelja. U kasnijim stadijima bolesti dijagnozu je teže postaviti jer simptomi nisu specifični, tako da je neophodna laboratorijska dijagnostika. Kod infekcija s B. burgdorferi uzima se krv za serološke pretrage; također se uzimaju i cerebrospinalna tekućina i zglobna tekućina, ali izolacija borelija teško uspjeva. Tokom febrilnog perioda spirohete se mogu naći u krvi.

Liječenje
Antibiotik izbora za liječenje povratne groznice je penicilin, a alternativno se mogu davati tetraciklini ili eritromicin Naročito treba obratiti pažnju na rehidrataciju.

Profilaksa
Prevencija borelioza, kao i svih drugih bolesti koje prenose krpelji, jeste izbjegavanje krpelja, odnosno mjesta gdje oni žive u prirodi, nošenje zaštitne odjeće (dugačke hlače uvučene u čarape) i primjena repelenata. Kontrola glodavaca je također važna u prevenciji endemske povratne groznice, a kod epidemijske pojave bolesti, poboljšanje higijenskih uslova je veoma važna mjera. Izlaganje krpeljima može se spriječiti primjenom insekticida ili upotrebom repelenta, te nošenjem zaštitne odjeće.

Izvor:
¤ Anderson JF. Epizootiology of Borrelia in Ixodes tick vectors and reservoir hosts. Rev Infect Dis 1989; 11: 1451-9
¤ Schwan T (1996). "Ticks and Borrelia: model systems for investigating pathogen-arthropod interactions". Infect Agents Dis 5 (3): 167–81. PMID 8805079.
¤ Cutler S (2006). "Possibilities for relapsing fever reemergence". Emerg Infect Dis 12 (3): 369–74. PMID 16704771.